Wat gebeurt er met uw VAPZ-kapitaal als u vroegtijdig overlijdt?

Het Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen (VAPZ) is een aantrekkelijke oplossing om uw wettelijk pensioen aan te vullen met fiscale voordelen. Maar wat gebeurt er als u overlijdt voordat u zelf van dat gespaarde kapitaal kunt genieten? We bekijken concreet hoe uw opgebouwde kapitaal bij overlijden wordt behandeld, inclusief een praktisch voorbeeld.

1. Wie ontvangt het kapitaal van uw VAPZ bij overlijden?

Bij het afsluiten van uw VAPZ-contract kiest u zelf wie het opgebouwde kapitaal ontvangt indien u overlijdt vóór uw pensioenleeftijd. Typische begunstigden zijn:

• de overlevende echtgenoot;
• de wettelijk samenwonende partner;
• uw kinderen;
• een andere door u gekozen persoon.

Praktische tip: Controleer regelmatig of de gekozen begunstigde(n) nog overeenkomen met uw huidige gezinssituatie en wensen.

2. Welke sociale bijdragen worden ingehouden bij overlijden?

Als het overlijdenskapitaal wordt uitbetaald aan uw overlevende echtgenoot, worden er sociale bijdragen ingehouden:

• RIZIV-bijdrage: 3,55%
• Solidariteitsbijdrage: afhankelijk van het bedrag:

Indien het kapitaal wordt uitbetaald aan een andere begunstigde dan de echtgenoot, zijn deze sociale bijdragen niet verschuldigd.

3. Hoe wordt het overlijdenskapitaal van uw VAPZ fiscaal belast?

Het overlijdenskapitaal wordt niet in één keer belast, maar via een zogenaamde fictieve rente. Dit betekent dat het kapitaal wordt omgezet in een jaarlijkse fictieve rente, die gedurende meerdere jaren in de aangifte van de personenbelasting wordt opgenomen en belast wordt aan progressieve tarieven (tot 50%) inclusief gemeentelijke opcentiemen.

Uitzondering:

Als de overledene op het moment van overlijden al de wettelijke pensioenleeftijd of een volledige loopbaan had bereikt én effectief actief was, wordt de fictieve rente slechts berekend op 80% van het overlijdenskapitaal.

4. Praktisch voorbeeld met concrete cijfers

We illustreren dit met een concreet voorbeeld:

Uitgangssituatie:

• Overlijdenskapitaal: 100.000 €
• Leeftijd overledene: 50 jaar
• Leeftijd begunstigde (echtgenoot): eveneens 50 jaar
• Duur fictieve rente (leeftijd 50 jaar): 15 jaar
• Jaarlijks percentage fictieve rente: 2%
• Gemiddeld belastingtarief: 35% met gemeentelijke opcentiemen van 8%

(effectief tarief: 35% × 1,08 = 37,8%)

Gedetailleerde berekening:

Resultaat:

De overlevende echtgenoot ontvangt uiteindelijk een netto bedrag van ongeveer 83.738,14 €, ofwel ongeveer 83,74% van het oorspronkelijke kapitaal.

5. Vergeet niet de erfbelasting!

Naast de sociale bijdragen en belasting op de fictieve rente, dienen uw erfgenamen of begunstigden ook nog erfbelasting te betalen op het ontvangen nettobedrag.

Deze erfbelasting hangt af van:

• het familiale verband met de begunstigde;
• de regio waar de overledene woonachtig was (Vlaanderen, Brussel of Wallonië);
• de totale omvang van het geërfde vermogen.

Het is essentieel om hiermee rekening te houden in uw successieplanning.

6. Overzichtstabel voor een snel inzicht:

7. Praktische aanbevelingen om uw VAPZ bij overlijden te optimaliseren:

1. Controleer regelmatig de begunstigden in uw VAPZ-contract zodat uw wensen blijven aansluiten bij uw situatie.
2. Bereken nauwkeurig de fiscale en successoriale impact met uw boekhouder of fiscaal adviseur, zodat u verrassingen vermijdt voor uw nabestaanden.
3. Combineer uw VAPZ met andere pensioenproducten zoals pensioensparen of levensverzekeringen, om fiscale en successoriale lasten te spreiden.

Door deze adviezen op te volgen, kunt u ervoor zorgen dat uw opgebouwde VAPZ-kapitaal ook bij een onverwacht overlijden maximaal ten goede komt aan uw nabestaanden.

Juridische bronnen en referenties:

• Art. 52 WIB 92: fiscale behandeling VAPZ.
• Circulaire AGFisc nr. 19/2020 inzake fictieve rente VAPZ.
• Programmawet van 22 juni 2012 inzake RIZIV- en solidariteitsbijdragen op aanvullende pensioenen.
• Artikelen 2.7.1.0.1 e.v. VCF (Vlaams Codex Fiscaliteit) inzake erfbelasting (idem Brussels en Waals Wetboek).