Bijna 200 miljoen euro aan fout toegepaste BV-vrijstellingen teruggevorderd

Het systeem van de vrijstellingen van doorstorting van bedrijfsvoorheffing ondersteunt jaarlijks honderdduizenden werkgevers. Maar het fiscaal voordeel, dat voor 2025 wordt geraamd op 4,7 miljard euro, staat steeds meer in het vizier van de fiscus. In 2023 heeft de FOD Financiën een recordbedrag van ongeveer 193 miljoen euro aan bedrijfsvoorheffing teruggevorderd. Dat blijkt uit het antwoord op een parlementaire vraag van Koen Van den Heuvel.

Sterke groei in toepassing BV-vrijstellingen

Sinds het begin van de jaren 2000 worden werkgevers in diverse sectoren vrijgesteld van het volledig of gedeeltelijk doorstorten van de bedrijfsvoorheffing die ze inhouden op de bezoldigingen van hun werknemers. In dat geval houden ze het vrijgesteld bedrag in kas. Dit heeft een aantal onmiskenbare voordelen, zoals het cashvoordeel dat maandelijks onmiddellijk naar de onderneming vloeit, er zijn geen complexe subsidieaanvragen vereist en er is een directe impact op de tewerkstelling in België.

Elke regeerperiode werden nieuwe vrijstellingen ingevoerd en de bestaande vrijstellingen gewijzigd. De huidige wetgeving bevat dertien blijvende vrijstellingen van doorstorting van bedrijfsvoorheffing.

Tussen 2020 en 2024 steeg het aantal werkgevers dat minstens één type BV-vrijstelling toepaste, van ongeveer 140 duizend naar 148 duizend. Deze stijging weerspiegelt een structurele beleidskeuze om de bedrijfsvoorheffing in te zetten als een belangrijk en krachtig beleidsinstrument dat het concurrentievermogen van de ondernemingen verbetert, de loonkosten vermindert, wetenschappelijk onderzoek in België ondersteunt…

De IPA-vrijstelling wordt het vaakst toegepast (123.907 werkgevers in 2024). Deze maatregel is ingevoerd in het kader van een loonlastenvermindering vastgelegd in het Interprofessioneel Akkoord (IPA) 2007-2008 en geldt vandaag voornamelijk voor de non-profitsector. Andere veelgebruikte vrijstellingen zijn die voor overuren (33.932 werkgevers in 2024) en ploegen- en nachtarbeid (18.967 werkgevers in 2024). De vrijstelling voor onderzoek en ontwikkeling werd in 2024 door 3.158 werkgevers toegepast.

In totaal liep het vrijgestelde bedrag op van ongeveer 3,40 miljard euro in 2020 naar 4,11 miljard euro in 2024. In de begroting voor 2025 worden deze maatregelen geraamd op 4,7 miljard euro. De vrijstelling voor ploegen- en nachtarbeid (1,98 miljard euro voor 2024) en onderzoek en ontwikkeling (1,39 miljard euro voor 2024) hebben daarin het grootste aandeel. Belangrijk is wel dat deze vrijstellingen voor diverse groepen van werkgevers bestaan. Zo omvat de vrijstelling voor ploegen- en nachtarbeid ook een specifieke ondersteuning voor de bouwsector en systeemvaart. De vrijstelling voor wetenschappelijk onderzoek is er dan weer voor onder meer privéondernemingen, erkende wetenschappelijke instellingen, universiteiten, hogescholen en onderzoeksfondsen.

Gerichtere controles resulteren in forse rechtzettingen

De correcte toepassing van de vrijstellingen vormt reeds enkele jaren het voorwerp van specifieke controleacties door de FOD Financiën. Bij wijze van steekproef worden hier werkgevers die één of meerdere vrijstellingen toepassen uitgelicht. De controles worden meestal uitgevoerd twee jaar nadat men de vrijstelling heeft genoten.

In 2024 voerde de FOD Financiën 1.493 controles uit op de toepassing van de BV-vrijstellingen. Dat aantal ligt lager dan de piek in 2021 (2.388 controles), maar de cijfers wijzen erop dat controles gerichter en efficiënter worden ingezet. Terwijl het totaal aantal controles daalt, blijft het aantal productieve controles de laatste jaren immers wel vrij stabiel. De kloof tussen beide wordt ook steeds kleiner.

Dat vertaalt zich in een stijgend aandeel productieve controles: in 2024 leidde 68% van de gecontroleerde dossiers tot een rechtzetting. Het gaat dan om dossiers waar de werkgever volgens de fiscus niet voldeed aan de voorwaarden om de vrijstelling toe te passen. Die productiviteit is het hoogste niveau van de voorbije acht jaar.

Dit is wellicht mede te verklaren door verbeterde selecties. Een werkgever komt in het vizier van een controle op basis van risico-indicatoren die de fiscus voor elke vrijstelling heeft geïdentificeerd. Zij hebben elk een bepaald gewicht, om de kans te definiëren dat een dossier wordt geselecteerd, en worden ook voortdurend verfijnd. Daaruit vloeien dan zogenaamde ‘imperatieve’ dossiers voort die de fiscus verplicht moet controleren omdat ze een hoger risicoprofiel hebben.

Uit een eerdere parlementaire vraag bleek dat 269 controleurs bevoegd waren voor de controles en verwerking van de verschillende vrijstellingen in 2023.

Het meest opvallende is dat de controles steeds meer geld opbrengen. In 2024 werd een recordbedrag van 192,97 miljoen euro aan vrijgestelde bedrijfsvoorheffing teruggevorderd. Ter vergelijking: dat is bijna het dubbele van 2023 en ruim zes keer meer dan in 2019.

De grootste rechtzetting gebeurde bij ploegen- of nachtarbeid, namelijk 122,7 miljoen euro. Dat is wellicht te verklaren door de gewijzigde wetgeving naar aanleiding van een arrest van het Grondwettelijk Hof. Via een overgangsregeling wordt het voordeel voor ploegenarbeid daardoor voor heel wat bedrijven beperkt wanneer de omvang van het werk in de opeenvolgende ploegen niet gelijk is. Die wetswijziging is retroactief in werking getreden en de fiscus zet nu massaal in op dergelijke correcties.

Voor onderzoek en ontwikkeling werd er 57,9 miljoen euro teruggevorderd. Dat heeft vaak te maken met betwistingen tussen de dienst Wetenschapsbeleid (Belspo) en de FOD Financiën of een verstrenging van de formaliteiten. Ook universiteiten maakten recent het voorwerp uit van een controlegolf.

Tegelijkertijd zet de fiscus in op sensibiliseringsacties. Veel werkgevers mochten de afgelopen tijd dan ook een brief ontvangen waarin ze worden aangespoord om hun toepassing van de vrijstellingen aan een zelfevaluatie te onderwerpen.

Noodzakelijke hervorming in het vooruitzicht

De cijfers tonen aan dat het huidige stelsel aan een evaluatie toe is. Dat het een nuttig instrument is voor tewerkstelling, innovatie en ondersteuning van bepaalde sectoren, staat buiten kijf. Maar tegelijk toont deze evolutie aan dat de complexiteit en verscheidenheid aan voorwaarden leiden tot grote rechtsonzekerheid. Het Rekenhof heeft in het verleden reeds vastgesteld dat de wetgeving ingewikkeld is, regelmatig evolueert en onduidelijkheden bevat. Constante evoluties maken alles veel ingewikkelder, zowel voor de ambtenaren als voor de belastingplichtigen.

De regering is zich daarvan bewust en voorziet in het regeerakkoord dat gedurende de gehele legislatuur maximaal de rechtszekerheid en stabiliteit van het systeem zal worden gewaarborgd. Verder zal er (opnieuw) een spending review uitgevoerd worden om de effectiviteit van de output te onderzoeken.

Een grondige evaluatie van het systeem, gericht op vereenvoudiging en duidelijkere toepassingsvoorwaarden, zou zowel de administratieve last als het risico op fouten kunnen verminderen.

In De Tijd van 12 juni 2025 reageren Gauthier Vandenbossche en Daan Buylaert op de publicatie van deze cijfers. Zie voor het volledige artikel “Fiscus eist bijna dubbel zoveel belastingkortingen voor bedrijven terug”: https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/federaal/fiscus-eist-bijna-dubbel-zoveel-belastingkortingen-voor-bedrijven-terug/10610645.html